??? ??????????: ???????? ??? ????????

Οι τελικοί αποδέκτες της ισχύος του κινητήρα, πριν αυτή φτάσει στον τροχό, είναι το σύστημα τελικής μετάδοσης, δηλαδή (στην περίπτωση μοτοσικλετών και παπιών) τα γρανάζια και η αλυσίδα.

Πολλές φορές έχουμε ακούσει την έκφραση «κοντή» και «μακριά» σχέση μετάδοσης. Εκτός από τις σχέσεις του κιβωτίου, στις οποίες δε μπορεί να επέμβει – τουλάχιστον όχι εύκολα – ο κοινός… θνητός, η παραπάνω έκφραση συνήθως αναφέρεται στην τελική σχέση μετάδοσης, δηλαδή σε αυτή που σχηματίζεται ανάμεσα στα γρανάζια που μεταδίδουν την κίνηση στον τροχό. Τι ακριβώς, όμως, σημαίνει κοντή και μακριά σχέση και πώς επιδρά αυτή στις επιδόσεις των μοτοσικλετών;

Αρχικά, πρέπει να δούμε τι ακριβώς είναι η σχέση μετάδοσης. Αρκετά απλοποιημένα, μπορούμε να πούμε ότι κάθε γρανάζι έχει μια διάμετρο εξωτερική. Ο λόγος των διαμέτρων δύο συνεργαζόμενων γραναζιών καλείται σχέση μετάδοσης. Για παράδειγμα, αν ένα γρανάζι με διάμετρο 10 χλστ. μεταδίδει κίνηση σε ένα γρανάζι με διάμετρο 20 χλστ., η σχέση μετάδοσης μεταξύ τους είναι 10/20 = ½ = 0,5 (σχέση υποπολλαπλασιασμού). Έχει μεγάλη σημασία από ποιο γρανάζι μεταδίδεται η κίνηση. Αν σε αυτή την περίπτωση μεταδιδόταν από το δεύτερο γρανάζι στο πρώτο, η σχέση θα ήταν 20/10 = 2 (σχέση πολλαπλασιασμού). Επειδή η διάμετρος του γραναζιού συνδέεται αναλογικά με το μήκος της περιμέτρου του, στην οποία βρίσκονται τα δόντια, η σχέση μετάδοσης μπορεί να εκφραστεί και με τον αριθμό των δοντιών κάθε γραναζιού. Δηλαδή, αν στα παραπάνω γρανάζια αυτό που μεταδίδει την κίνηση έχει 20 δόντια και το δεύτερο 40, η σχέση μετάδοσης είναι επίσης 20/40 = 0,5.

Η σχέση μετάδοσης φανερώνει πόσο μεταβάλλεται ο αριθμός των στροφών που περιστρέφεται το δεύτερο γρανάζι. Η αντίστροφη τιμή της (1/0,5 = 2) δείχνει πόσες φορές πολλαπλασιάζεται η ροπή που φτάνει στο δεύτερο γρανάζι.

Aς θεωρήσουμε ότι στα δύο παραπάνω γρανάζια αυτό με τα 10 δόντια είναι στον κινητήρα (εμπρός γρανάζι) και αυτό με τα 20 δόντια στον πίσω τροχό (πίσω γρανάζι). Αν το εμπρός περιστρέφεται με 200 x 0,5 = 100 σ.α.λ., αυτόματα, η ροπή που φτάνει στον πίσω τροχό είναι η διπλάσια από αυτή που περιστρέφει το εμπρός γρανάζι.

Από το παραπάνω γεγονός, βλέπουμε ότι, μικραίνοντας – ή κονταίνοντας – τη σχέση μετάδοσης (κοντή σχέση), μεγαλώνει η ροπή που φτάνει στον πίσω τροχό, αλλά αυτομάτως αυτός περιστρέφεται με λιγότερες στροφές. Δηλαδή, η μοτοσικλέτα έχει περισσότερη δύναμη στον τροχό, αλλά πηγαίνει με μικρότερη ταχύτητα.

Φυσικά, ισχύει και το αντίστροφο: μεγαλώνοντας – ή μακραίνοντας – τη σχέση μετάδοσης (μακριά σχέση), ο πίσω τροχός περιστρέφεται γρηγορότερα, αλλά με μικρότερη δύναμη. Δηλαδή, η μοτοσικλέτα πηγαίνει γρηγορότερα, αλλά στο πρώτο εμπόδιο (για παράδειγμα, ανηφόρα), θα χάσει εύκολα ταχύτητα.

Στις μοτοσικλέτες δρόμου η σχέση τελικής μετάδοσης έχει τέτοια τιμή, ώστε η τελική ταχύτητα να επιτυγχάνεται στις στροφές μέγιστης ιπποδύναμης του κινητήρα. Σε άλλη περίπτωση, η τελική ταχύτητα είναι μικρότερη από τη μέγιστη δυνατή.

Όπως γίνεται φανερό, σε περίπτωση που απαιτείται γρηγορότερη επιτάχυνση, η τελική σχέση κονταίνει, ενώ αν απαιτείται μεγαλύτερη τελική ή χαμηλότεροι ρυθμοί περιστροφής του κινητήρα, η τελική σχέση μακραίνει.

Ένα σημείο που απαιτεί προσοχή είναι το εξής: για να κοντύνει η σχέση μετάδοσης, μικραίνει το εμπρός γρανάζι ή μεγαλώνει το πίσω. Για να μακρύνει, μεγαλώνει το εμπρός ή μικραίνει το πίσω.